U zbirci je ukupno pet starih knjiga iz druge polovine 18. vijeka i jedna iz 19. vijeka, za koju nije tačno utvrđeno iz kojeg je vremena. Tri knjige su štampane u Rusiji krajem 18. vijeka
Priredila: Tamara STOJANOVIĆ
PRNJAVOR, 21. MARTA /SRNA/ – U Narodnoj biblioteci u Prnjavoru postavljena je izložba starih bogoslužbenih knjiga, koje su za ovu priliku ustupili Zavičajni muzej “Gojakovac” iz Cerovice kod Stanara i protojerej stavrofor Miroslav Živković.
Protojerej Živković navodi za Srnu da su knjige veliko bogatstvo za one koji ih poštuju.
“Ako još uzmemo u obzir da su knjige bogoslužbene i kao takve su služile sveštenicima za molitvene obrede u jednom određenom periodu, onda se mogu shvatiti kao nešto što je od velikog značaja za cjelokupni prostor Pousorja i opštine Stanari”, napominje protojerej.
Knjige svjedoče da je u Cerovici postojala bogomolja i prije gradnje sadašnjeg hrama 1892. godine, a kako su knjige u tom periodu bile veoma rijetke – poklanjane su ondašnjem svešteniku, odnosno hramu kao bogati dar.
Na marginama jedne od bogoslužbenih knjiga piše da knjigu crkvi na Gojakovcu poklanja popadija Mara, supruga pokojnog popa Jove Milovanovića za spomen na sina Mihajla 1894. godine.
Ostale knjige su lična svojina – Psaltir učitelja srpskog Petra Lalovića iz 1864. godine, zatim Psaltir učenika Vase Jasenića, koji je učio u Tešnju 1880. godine, Trebnik popa Todora Zrnića iz Cerovice, kao i Minej iz 1841. godine.
Knjigama koje su se do posljednjeg rata nalazile u crkvi na Gojakovcu devedesetih godina prošlog vijeka gubi se trag, da bi krajem 2016. i početkom 2017. bile pronađene u privatnoj zbirci čovjeka koji ih je spasio od uništenja tokom ratnih sukoba.
Nakon njegove smrti vraćene su u Muzej “Gojakovac”, gdje se čuvaju u trezoru.
Profesor Uglješa Popović, koji proučava sakralnu kulturu Srba na području Prnjavora i okoline, navodi da je u zbirci ukupno pet starih knjiga iz druge polovine 18. vijeka i jedna iz 19. vijeka, za koju nije tačno utvrđeno iz kojeg je vremena. Popović kaže da su tri knjige štampane u Rusiji krajem 18. vijeka.
“One su preko Karlovačke mitropolije dospjele u naše krajeve i vjerovatno su bile u službi više parohija. Nalazimo ih tek u parohiji Cerovica, kod Stanara, sredinom 19. vijeka, kada je došlo do obnove crkvenog života u BiH, pred sam dolazak Austrije. Ove knjige su naše tapije, one su nas sačuvale”, ističe on.
Popović precizira da je u izložbenoj postavci i Psaltir, za koji se pretpostavlja da je štampan u Moskvi, bogoslužbena knjiga poznata još u najstarijem periodu hrišćanstva.
Psaltir je dugo bio glavna knjiga za pjevanje jer sadrži 150 psalama u više verzija i koristi se na gotovo svim pravoslavnim bogosluženjima.
Druga knjiga je mali ili skraćeni Trebnik Teodora Zrnića iz Cerovice, bogoslužbena knjiga koja ima određene molitve koje sveštenik čita tokom osveštanja vode, sahrane, vjenčanja i krštenja.
U postavci je i veliki Minej ili Trebnik sa proširenim brojem molitava koja sveštenik koristi tokom godine. On je štampan u Moskvi krajem 18. vijeka, odnosno kako piše na knjizi – 1769. godine, za vrijeme vladavine ruske carice Katarine Velike.
Četvrta knjiga, takođe Minej, štampan u Rusiji 1763. godine, najstarija je na izložbi.
“Mineji su bogoslužbene knjige, ima ih ukupno 12. Ovo je opšti Minej, u kojem se nalaze molitve i službe koje sveštenik obavlja u toku jedne godine. Tu su praznici podijeljeni na Bogorodične, svetiteljske, Hristove, kao i glasovi kojih ima osam”, govori Popović.
Peta, najmlađe datirana knjiga, jeste Psaltir, štampan u Kneževini Srbiji. Na knjizi piše da je štampana 1856. godine u Beogradu za vrijeme kneza Miloša Obrenovića. Svih pet knjiga štampano je na crkvenoslovenskom jeziku.
U štampanju knjiga su korištena olovna ćirilična slova. Veliki značaj imaju barokne grafike koje daju posebnu estetsku dimenziju knjigama.
Profesor istorije Dario Topić iz Prnjavora podsjeća da je nakon pada srednjovjekovne Srbije i Bosne, te nešto kasnije i Hercegovine pod tursku vlast, jedino Crkva idejno i duhovno objedinjavala i održavala srpski narod.
Knjige koje je Crkva koristila u bogosluženjima imale su veliki značaj ne samo u smislu korištenja u službama, već i kao određeni materijal za zapisivanje značajnih događaja.
Crkvena uprava u Cerovici čuva u trezoru ove bogoslužbene knjige, a povremeno ih izlaže u Zavičajnom muzeju “Gojakovac”.
SRNA
Be the first to comment